مطالعه تطبیقی ده مجلس از شاهنامه بایسنقری با ده مجلس از شاهنامه محمد جوکی

دوره تیموری از جمله ادوار تأثیرگذار در تاریخ هنر و نگارگری ایران است که آثار ارزشمندی از آن بجای مانده است. تحقیقاتی که در این حوزه انجام گرفته تنها به شاهنامه بایسنقری محدود شده است و دیگر مجموعه های این دوره کمتر مورد بررسی قرار گرفته اند. شاهنامه بایسنقری متعلق به مکتب هرات است که در سال 833ه.ق/1430م در هرات و در 22 مجلس با اندازه صفحات 384× 265 م م نگارگری شده است. این شاهنامه به سفارش بایسنقر میرزا و با مدیریت هنری نستعلیق نویس نامی جعفر بایسنقری در کارگاه سلطنتی هرات نگارگری شده است و به طور کامل در کتابخانه کاخ گلستان نگهداری می شود. شاهنامه محمد جوکی که کمتر در مورد آن به طور مستقل و جامع تحقیق شده است، با حمایت شاهزاده تیموری، در سال 843 ه.ق/1439م در 31 مجلس با اندازه صفحات 340?220 م م مصور شده است و در انجمن سلطنتی آسیایی (لندن) نگهداری می شود و به نظر می رسد این شاهنامه تحت تأثیر چند شیوه مختلف نگارگری شده است. در این پژوهش ده مجلس از این دو شاهکار دوره تیموری برای مطالعه انتخاب شده که پنج نگاره دارای روایتی یکسان از شاهنامه هستند؛ و پنج نگاره دیگر دارای مضمونی مشابه هستند. این تحقیق با نگاهی تحلیلی به این نگاره ها و نگاره های شاهنامه محمد جوکی و با تأکید بر کیفیت های ساختاری و نظام رنگ بندی سعی در شناختن دقیق تر روند تحول مکتب نخستین هرات است. در این پژوهش ابتدا با استناد به منابع تاریخی، اجتماعی و فرهنگی ایران دوره تیموری به معرفی دو شاهنامه و در ادامه به مطالعه وجوه اشتراک و افتراق این ده نگاره و تغییراتی که در آنها بوجود آمده است، پرداخته خواهد شد.